Melissa en Beer

zijn echte pioniers en zijn al jaren bezig met teelt en verwerking van walnoten. Ze zoeken naar de beste manieren om de oogst en verwerking zoveel mogelijk machinaal te organiseren, zodat de teelt in Nederland kan gaan groeien.

Melissa en Beer startte ooit met de mobiele appelpers Mobipers, omdat ze zagen dat consumenten bleven zitten met grote hoeveelheden appels van hun eigen bomen. Dat zagen ze ook met walnoten gebeuren. Nu kunnen consumenten dus hun walnoten komen brengen. Veld 4 verwerkt ze, consumenten krijgen er lekkere walnootproducten voor terug.

In Nederland staan nu nog voornamelijk zaailingen. Dit zijn notenbomen die geboren zijn uit een noot ipv een geënt boompje. Deze noten komen vaak moeilijk uit de schil, waardoor je veel kleine stukjes hebt. Daarom is de verwerking hiervan uitdagend en betaalt Veld 4 veel leergeld. De beste prijs krijg je voor halve walnoten. Maar van de stukjes maken Beer en Melissa de lekkerste walnotenolie en notenpasta, die je o.a. in de eigen fysieke en online winkel kunt kopen.

Veld 4 verwerkt jaarlijks vele kilo’s noten, een deel daarvan telen ze zelf. Ze kunnen meer verkopen, maar als het 7 jaar duurt voordat bomen noten gaan geven, schaal je niet zomaar even op. Maar met alle walnootboomgaarden en voedselbossen die nu in aanleg zijn, kan het niet anders dan dat Veld 4 straks veel mensen blij gaat maken met alle opgedane kennis en ervaring.

Binnenkomen bij Veld 4 voelt als een warm bad. In de notenwinkel, die ook de olieperserij van het bedrijf herbergt, is het warm en gezellig en de plek herinnert me aan de sfeervolle farm stores die je in de VS veel ziet.

Melissa en haar man Rudolf Jan, die door iedereen Beer genoemd wordt, leren elkaar in 1992 kennen op de hotelschool in Zwitserland. En ondanks dat ze er al jong voor kiezen om zich onder te dompelen in de wereld van gastvrijheid, komen ze niet in de horeca terecht. Na het afstuderen blijkt er weinig werk in die business en volgen veel verschillende banen. Maar uiteindelijk maken ze nu toch hun werk van mensen blij maken met lekker eten.

Veld 4 teelt en verwerkt walnoten en produceert walnootproducten die verkocht worden in eigen winkel, webshop en delicatessenzaken. Het bedrijf is gevestigd op Boerderij de Rit in Zoelen. Die naam kan je misschien bekend in de oren klinken. De ouders van Melissa startten de Rit in 1969 en zijn één van de grondleggers van de biologische voedselproductie in Nederland. De Rit stond lange tijd bekend als dé specialist in honing, bijenwas en honingkoek. Als in 1990 overname ter sprake komt, is Melissa eigenlijk nog te jong om zo’n besluit te nemen en het familiebedrijf wordt verkocht. De boerderij is nog steeds de woonplek van Melissa en Beer en nu ook de vestigingslocatie van Veld 4.

Met de poten in… het sap
Boerderij de Rit ligt midden in de Betuwe, in het hart van de fruitproductie. Het is 2007 als het Melissa en Beer opvalt dat er veel appels en peren na de oogst blijven liggen omdat er simpelweg geen bestemming voor is. Wat als je dit overschot aan appels en peren zou kunnen persen tot sap? Het leidt uiteindelijk tot de Mobipers. Als eersten in Nederland gaan Beer en Melissa met een mobiele fruitpers de regio door om appels en peren te persen op locatie. Op boerderij de Rit wordt een grotere fruitpers geplaatst waar consumenten met fruitbomen hun fruit naar toe kunnen brengen om te laten persen. Ze nemen hun eigen oogst vervolgens weer mee in grootverpakkingen sap.

Het persen van fruit op deze manier is pionieren en keihard werken. Melissa en Beer zijn soms wel zes uur per dag bezig met het schoonmaken van de machines en ze moeten twee keer per jaar nieuwe werkschoenen kopen omdat de zolen simpelweg wegteren door al het water en fruitzuur. Hun ondernemende geest zorgt dat ze open staan voor nieuwe ideeën. Op de boerderij staan een aantal walnotenbomen, maar Melissa en Beer weten in eerste instantie niet wat ze met alle walnoten aan moeten. Om zich heen zien ze hetzelfde gebeuren. Net als eerder met de appels en peren, besluiten ze een oplossing te bedenken voor dit walnotenoverschot.

Als Melissa en Beer zich gaan verdiepen in de walnotenteelt en -verwerking komen ze terecht in Frankrijk, waar de notenteelt in tegenstelling tot Nederland al in een volwassen stadium verkeert. In 2009 gooien ze hun auto vol met walnoten en rijden ze naar het zuiden. In de Alpenstad Grenoble persen ze hun walnoten tot olie met een oude olijvenpers. Een lokale notenboer leert hen de kneepjes van het vak met deze machine en ze herhalen deze tocht een paar jaar achtereen. In 2012 wagen ze het erop en schaffen ze dezelfde oude, loodzware pers aan, waarvan er inmiddels twee bij Veld 4 staan. Gezondheidsproblemen dwingen het tweetal in 2019 tot focus. Het persen van fruit naast de notenverwerking is te veel en te zwaar. Met pijn in het hart verkopen ze Mobipers en gaan ze verder in de wereld van walnoten.

Notenverwerking laat hersens kraken
Beer en Melissa zien dat walnoten een belangrijk onderdeel kunnen zijn van de voedselketen van de toekomst. Ze vormen een bron van eiwitten en gezonde vetten en groeien gewoon in onze achtertuin. Maar de teelt staat in Nederland nog in de kinderschoenen. Om bij te kunnen dragen aan het volwassen worden van de teelt, worden Melissa en Beer in 2019 eigenaar van een walnotenplantage met 200 bomen in Erichem. Inmiddels zijn er op boerderij de Rit ook 400 bomen geplant.

Naast het laten groeien van de teelt, is het professionaliseren van de verwerking belangrijk. Dus Beer bijt zich vast in het mechaniseren van die processen. Wassen, drogen, kraken, onzuiverheden uitlezen, malen, roosteren, olie persen; iedere stap zorgt voor nieuwe hoofdbrekers. Dat komt ook door het type noten dat verwerkt wordt, want die vormt een bonte verzameling. Ik wist niet dat er zoveel verschillende rassen walnoten zijn, in allerlei maten en variërend in smaak van zoet tot bitter. De meeste Nederlandse noten komen van zaailingen. Dat zijn bomen die ontstaan zijn uit een walnoot in plaats van uit geënte bomen van een productieras. Deze noten zitten strakker in de schil waardoor ze er moeilijk uitkomen. Dit zorgt voor veel kleine stukjes, terwijl in de markt het meeste betaald wordt voor halve walnoten. De kleine stukjes worden daarom geperst tot pure walnootolie en gemalen tot walnoot-chocoladepasta.

Om verwerking efficiënter te maken, is het nodig dat er gewassen geteeld gaan worden die beter te verwerken zijn. Maar in het geval van walnoten moet je voor deze ontwikkeling wel geduld hebben. Er is in Frankrijk veel kennis over welke rassen geschikt zijn voor professionele teelt. Maar het is de vraag of deze bomen ook gedijen in Nederland? Dat kun je uitproberen, maar een boom gaat pas na zeven jaar echt oogst opleveren. Voorlopig zullen de zaailingen dus nog even voor hoofdbrekens zorgen.

Er zijn in Nederland inmiddels zo’n honderd boeren die zich bezighouden met walnotenteelt. Ook in voedselbossen zijn walnotenbomen een graag geziene soort en meer en meer boeren experimenteren met walnoot- en hazelnootbomen op hun land. Melissa en Beer zijn veruit de grootste verwerker en lopen ver voor met hun kennis en ervaring. Beer is inmiddels een dealer geworden voor verschillende merken van oogst- en verwerkingsmachines in de Benelux. Alle ingrediënten zijn dus in huis om bij te kunnen dragen aan het professionaliseren van de Nederlandse teelt.

Aanjagen of opschalen?
Maar ondanks dat ze de noodzaak zien van opschaling, zien Beer een Melissa zichzelf niet per se als degenen die op grote schaal walnoten gaan verwerken en telen. Zij zijn de pioniers, ze houden van ontdekken en het zien dat hun harde werk tot iets concreets leidt wat er eerst nog niet was. En vooral: ze willen doen waar ze gelukkig van worden. Meer geld verdienen is nog nooit hun drijfveer geweest. Op mijn vraag welk product de meeste marge oplevert, kijken ze me op hun beurt vragend aan. Ja, onderaan de streep moet er natuurlijk geld overblijven. Maar met bulkproducten maken die anoniem in het verkoopkanaal verdwijnen, daar hebben ze helemaal niets mee. Mensen blij maken met mooie, pure producten. Dat is hun ding.

Ik werk een aantal dagen mee in het bedrijf en geniet van de gezelligheid die er altijd is. In de olieperserij zie ik Beer helemaal in zijn element als hij de pers aan het bedienen is. Hij vertelt me dat dit de manier is waarop hij zichzelf oud ziet worden: lekker bezig met die pers. Melissa geniet ondertussen van het contact met mensen en hen blij maken met mooie producten. Het is fantastisch om de hele notenketen op één plek te kunnen ervaren.Ik help met het wassen, kraken en schonen van de noten. Ik geniet van de heerlijke geur bij het roosteren van de walnoten en mag proeven van de warme olie die uit de pers komt. Ik weet niet wat ik proef! Ik help bij het labelen en inpakken van de chocoladepasta en maak kerstpakketten. Het is veel wat er moet gebeuren, daarom zijn sommige dingen uitbesteed, zoals het maken van de chocopasta en de nougat.

Melissa en Beer staan nu voor de uitdaging om de Nederlandse walnotenteelt verder te brengen zonder zelf onderdeel te worden van deze schaalvergroting. Maar ze zijn zo op elkaar ingespeeld dat ze snel kunnen beslissen. Ze volgen hun intuïtie en vertrouwen op hun hart. En juist die kunst van zo in het leven staan zal ervoor zorgen dat ze ook hier als passievolle pioniers hun weg in zullen vinden.

In november 2022 werkte Chantal Engelen een weekje met ons mee. Ze schreef over ons en andere voedselveranderaars op haar site www.peasofme.com.